با توجه به استفاده گسترده از آهن در صنایع مختلف، استفاده از مته آهن در موارد متعدد امری رایج است. با کمک مته آهن میتوان سوراخکاری در مواد فلزی انجام داد. با به کارگیری مته آهن امکان ایجاد سوراخهایی با عمق و قطر مختلف به وجود میآید. سوراخ ایجادشده توسط مته آهن دایرهای شکل بوده و در موارد خاص متههایی برای ایجاد سوراخهایی به غیر از شکل دایرهای وجود دارد.
متههای آهن و فلزات با توجه به شکل قسمت اتصالشان به ابزار سوراخکاری یا به صورت ته گرد هستند یا ته کونیک و برای دستگاههای متفاوت کاربرد دارند. نوع ته گرد بیشتر مورد استفاده عموم است و به وسیله سهنظام به دریل وصل میشود. انتهای متههای ته کونیک به شکل مخروطی بوده و در هلدرهای مخصوص دستگاههای سوراخکاری مانند دستگاههای تراش یا دریلهای ستونی قرار میگیرند.
فلز پایه به کار رفته در این متهها، آهن است که مواد دیگری مانند کربن، کبالت، کروم، تنگستن، مولیبدن و... به آن اضافه میشود. مته آهن باید علاوه بر استحکام و دوام بالا، دارای مقداری از انعطاف باشد تا به راحتی شکسته نشود. به این منظور افزودن مولیبدن در دستور کار تولیدکنندگان قرار گرفته است.
تنگستن مقاومت حرارتی مته را بالا میبرد؛ باید توجه داشت که سرعت بالای چرخش مته باعث تولید گرمای زیادی میشود در نتیجه به تنگستن نیاز پیدا میکنیم. از سوی دیگر کربن استحکام مته را بالا برده و باعث میشود تیزی و قدرت برش لبه مته افزایش پیدا کند. کروم هم باعث افزایش استحکام و مقاومت در برابر خورندگی میشود.
مته آهن بر اساس جنس به دستههای مختلفی تقسیم شده و بر همین اساس کاربردهای متفاوت دارد.
متههای معمولی برای آهنهای ضعیف قابل استفاده هستند و برای سایر آهنها کارآیی ندارند. چراکه در صورت توانایی برای سوراخکاری، زمان کار را بسیار افزایش میدهند. همچنین در بیشتر مواقع در حین کار شکسته یا دچار سوختگی خواهند شد.
مته فولادی HSS برای فولاد، استیلهای نرم و آهنهای سخت، چوب سخت و ... قابل استفاده است. معمولا از مته فولادی HSS در کارهایی که حجم سوراخکاری و سرعت کار بالا است استفاده میشود. مته HSS را با اغماض میتوان مته همهکاره نامید. این مته برای ایجاد سوراخ در مواد سختتر از خود مانند گرانیت و کوارتز مناسب نیست.
مته فولادی HSS کبالتدار دارای درصد کبالت بیشتری نسبت به سایر متهها است. هر چند این کبالت بیشتر باعث افزایش شکنندگی مته میشود؛ اما مزایای آن مخصوصا در موارد خاص چشمگیر است. کبالت بیشتر، باعث بادوامتر شدن و بهبود کیفیت سایشی مته میشود. در نتیجه امکان سوراخکاری پرتعداد در مواد سخت را فراهم میکند.
سختی این مته از مته تیتانیومی کمتر است؛ اما قابلیت تیز کردن مجدد لبههایش را دارد که مته تیتانیومی فاقد این قابلیت است. یکی از کاربردهای بالای مته کبالتدار در سوراخکاری فولاد ضدزنگ است. متههای کبالتدار بر اساس درصد کبالت نامگذاری میشوند. مثلا مته دارای 5 درصد کبالت، M35 و مته دارای 8 درصد کبالت، M42 نامیده میشوند.
متههای کارباید تنگستن و سایر کاربایدها دارای سختی بالایی هستند و تقریبا قابلیت ایجاد سوراخ در بسیاری از مواد را دارند. متههای کارباید برای ایجاد سوراخهای بسیار ریز و با قطر کمتر از میلیمتر هم دارای کاربرد هستند. برای مثال میتوان از بردهای الکترونیکی نام برد که دارای چنین سوراخهایی هستند. تنگستن با اینکه ماده گرانی است؛ اما از فولاد شکنندهتر بوده و در عین حال دارای این مزیت است که میتواند قابلیت برندگی لبههای خود را بیشتر از سایر مواد حفظ کند.
از نظر ساخت انواع مته آهن را میتوان را در دو دسته قرار داد. دسته اول رول فورج است که برای ساخت آنها فلز داغ خم میشود و به شکل مته درمیآید. این روش ساخت باعث میشود که استحکام مته کم شود.
روش دوم ساخت مته آهن فولی گرند نام دارد که در فرآیند تولید متهها، آنها با کمک ابزار به شکل مته درمیآیند. در روش فولی گرند چون از حرارت استفاده نمیشود، ساختار مته مستحکمتر از مته تولید شده در روش رول فورج است.
از نظر طول و قطر متههای آهن دارای انواع مختلف هستند. عمدتا طول انواع مته آهن استاندارد است، اما برای مصارف خاص متههای با طول اصطلاحا بلند و سوپر بلند هم وجود دارند. قطر مته آهن از یک میلیمتر شروع میشود و تا قطرهای بالاتر ادامه پیدا میکند. برخی از متههای آهن دارای عدد اعشاری هم هستند که به آنها مته دهمدار گفته میشود.
مته مخروطی یا کاجی یا پلهای یکی از انواع مته است که با توجه به شکل پلکانی مته، امکان ایجاد سوراخ بزرگ را با شروع از سوراخ کوچک فراهم میکند. هچنین نیاز به تعویض مکرر مته را کم میکند. علاوه بر این مته پلکانی برای ایجاد سوراخهای بزرگ هم مفید است.
مته گردبر
مته گردبر یکی از انواع مته است که در مصارف صنعتی بزرگ و صنایع کوچک مانند صنعت ساختوساز واحدهای مسکونی کاربرد بسیاری دارد. به طور مثال محل نصب محصولات روشنایی پرشماری با کمک این مته در سقف به وجود میآید یا اینکه در هنگام نصب یراقآلات یا کارهای تاسیساتی هم مته گردبر کاربرد دارد.
مته گردبر ابزاری است که امکان سوراخکاری در اندازههای مختلف را مهیا میکند. نکته قابل توجه این است که مته گردبر به راحتی عمل سوراخکاری با قطرهای مختلف را انجام میدهد. با توجه به شکل این مته، انرژی زیادی برای سوراخکاری استفاده نمیشود و این کار به راحتی صورت میگیرد.
مته گردبر استوانهای توخالی مانند یک سیلندر نازک بوده که دارای لبههای دندانهدار است. زاویه دندانههای ارهای شکل مته گردبر 60 درجه است. جنس تیغه مته گردبر از مواد مختلفی ساخته میشود. متههای با تیغه فولاد کربنی برای مصارف عمومی و ساختمانی گزینه مناسبی هستند.
مته گردبر Bi-Metal
دارای ساختاری قویتر و از آلیاژ فولاد تندبر M42 با 8درصد کبالت هستند و برای سوراخکاری فلزات، چوبهای سخت، پلاستیک یا کارهایی که در طولانی مدت و به صورت پیوسته انجام میشوند مناسب هستند. این متهها توانایی ایجاد سوراخ تا عمق 42.5 میلیمتر را دارند.
روکش دیگری که برای تیغههای مته گردبر استفاده میشود کاربید تنگستن است. این متهها برای استفادههای صنعتی مناسب هستند و توانایی استفاده پیوسته و طولانی مدت را دارند.
مته گردبر دریل مگنت برای سوراخکاری روی فولاد سخت، استیل، تیتانیوم و... قابلیت خوبی دارد. این مته از جنس فولاد تندبر HSS است. دارابودن خاصیت آهنربایی پایه این دریل باعث استفاده نسبتا راحت از آن در موقعیتهای مختلف است.
در این مقاله به بررسی شناخت متههای آهن و کاربردهای گسترده آنها در صنایع مختلف پرداختیم. استفاده از متههای آهن برای سوراخکاری در مواد فلزی از اهمیت بسیاری برخوردار است. این ابزارها امکان ایجاد سوراخهای با اندازه و عمق متنوع را به ارمغان میآورند و به طور خاص در موارد ویژه متههایی برای ایجاد سوراخهایی با اشکال غیر دایرهای نیز وجود دارند. با توجه به ساختار و مواد متنوع متههای آهن، این ابزارها به صورت گسترده در صنایع مختلف مورد استفاده قرار میگیرند.
متههای آهن به دلیل تنوع در جنس و مواد، دستهبندیهای مختلفی دارند که هر یک به منظور کاربردهای خاصی طراحی شدهاند. متههای معمولی برای آهنهای ضعیف مناسب بوده و متههای فولادی HSS برای فلزات و مواد سخت مناسب انتخاب میشوند. متههای کارباید تنگستن با سختی بالا و مقاومت به خوردگی، در ایجاد سوراخهای ریز و با قطر کم کاربرد دارند. همچنین متههای HSS کبالتدار با توجه به مزایایی که از جمله بادوامی و بهبود کیفیت سایش دارند، برای سوراخکاری در مواد سخت به کار میروند. این تنوع در مواد و ساختار، این ابزارها را به گزینههای متنوعی برای صنایع مختلف تبدیل کرده است.
